Het is gek eigenlijk hoe het er ineens kan zijn, triggers die meestal geen trigger zijn, maar dan als donderslag bij heldere hemel kan het zomaar inslaan. Een steek in mijn hart omdat hij er niet meer is… We waren met wat dames en kinderen gezellig aan het picknicken, en ineens, gewoon tijdens het bestellen van een ijsje voor Babet, klinkt er keihard in mijn hoofd; ‘En geen ijsje voor Boris…’. Het overviel me enorm en ik voelde lichte paniek, want ik stond in een drukke rij in een te warme snackbar. ‘Niet aan denken nu, het is oké, wegslikken’. En dat lukte, al bleef er een weemoedig gevoel over. Logisch ook, want de pijn blijft zo gemeen. Eenmaal buiten met onze ijsjes was het goed. Ik noemde het niet, al had het gekund want ik was in fijn gezelschap, maar ik wilde het niet aan. Dat kan ik eigenlijk ook niet zo goed, dat doe ik liever alleen en van me afschrijvend, zoals nu. Het is dat stille verdriet waar ik zelf mee zal moeten blijven dealen. Ik keek naar mijn spelende, lachende meisje en gaf haar extra kusjes op haar wang. Ze is zo mooi! En wat ben ik blij dat wij samen wél ijsjes kunnen eten…

We hadden een pittige week. Op Koningsdag brak Babet haar enkel en op de jaardag van Boris de 29e hoorden we dat één van onze vrienden lag te vechten voor zijn leven. Het maakte dat ik die dag vooral bezig was met dingen regelen voor Babet, en veel zorgen maken. We hadden ook taart en slingers voor Boris, lieten een ballon op samen en brachten een kadootje en kaarsje naar zijn graf. Maar waar ik normaal zo met hem bezig ben op zijn dagen, omdat ik dat fijn vindt, lukte het me nu niet om er volledig in te duiken. Is dat erg? Niet perse, het was begrijpelijk anders die dag, en we hebben fijne momentjes gehad voor Boris. Maar ik merk dat ik emotioneel op een soort sluimer stond, en daar voel ik me schuldig over tegenover Boris.  En nu is het vandaag ineens al weer 4 mei, de dag dat we hem moesten begraven en hem onze allerlaatste kusjes en knuffels gaven, en nog steeds sta ik op sluimer. Het kan niet anders dan dat het gaat breken, de stormvloed zal er een keertje uit komen, maar nu dus even niet. We gaan vandaag nog even naar zijn grafje, en ik hoop dat het vanavond gaat onweren, dat deed het negen jaar geleden ook. Lieve Boris, Sorry dat het anders was, dat ik niet met al mijn aandacht bij je kon zijn. En je bent er toch wel, dat weet ik, je bent er altijd. Papa zei dat het goed is zo, en dat denk ik ook. Wat kunnen we ook anders!? Je zult hier fysiek nooit meer zijn en daar dealen we mee zo goed en kwaad als het kan. Maar ik blijf altijd je mama lief ventje. Altijd zal ik je mijn liefde blijven geven! En ik hoop dat je het voelt zoals ik jou ook nog voel in elke vezel van mijn lijf. Ik hou van jou! Mama ✨

Nog maar 11 nachtjes, en dan wordt Boris negen. Al wordt hij dat nooit echt, want zijn hartje stopte al voor het leven écht kon beginnen. Maar negen jaar! Als een eeuw en een dag tegelijkertijd. Vanochtend had ik het met mijn man over zijn dag, en over dat ik het vorig jaar zo lastig vond. Ik worstel elk jaar weer opnieuw met hoe we de dagen moeten indelen, en leg mijzelf én mijn omgeving dan allerlei regels op. Vorig jaar zorgde dat voor wrijving, waardoor de dag nog zwaarder werd dan hij al was, en dat wil ik niet meer. Het mag gewoon een fijne liefdevolle dag zijn voor ons, net als de dagen eromheen. Dus ik ga proberen het los te laten. En het is ook gewoon zwaar, en een eenzaam proces. Althans, zo ervaar ik dat zelf. Het zwarte van de dood overleef je niet samen, daarvoor voelt het voor mij te persoonlijk. Natuurlijk is het fijn als je het kunt delen met je dierbaren, en gelukkig kan ik dat ook, maar het diepste verdriet doorsta je alleen. Het doorvoelen, het verweven, geluk durven omarmen, weer leren leven in het licht. Je moet het jezelf toestaan deze stappen te zetten, en dan ook nog eens met vallen en opstaan, want soms valt alles onverwacht als een kaartenhuis in elkaar. De tijd zorgde gelukkig voor meer lucht en licht, maar ik weet het nog zo goed. Alles. In een seconde ben ik terug bij zijn geur, zijn handjes, het gevoel in mijn buik, de liefde en het afscheid. Het grootste verdriet, maar ook zoveel prachtige en dierbare herinneringen. In april is dit gevoel altijd wat dichterbij, alsof het verstrengeld is met wat de natuur ons brengt in de lente. Ik schreef net een gedichtje, over de eenzame strijd en over het licht en de liefde die ik terug vond. Ik deel het graag met je, samen met een foto van onze allermooiste tovenaar. Misschien vind je het mooi en herken je jezelf een beetje. Ik wens je in ieder geval heel veel kracht voor de zware momenten, en een beetje troost en licht wanneer daar ruimte voor is. Liefs Anja

Tijdens mijn vakantie liep ik even alleen langs het strand. Ik voelde het zand onder mijn voeten en de zon op mijn lijf. In de verte hoorde ik de mensen maar ik hoorde vooral de wind en het water tegen de rotsvorming klotsen. Dit is de plek waar mijn gedachten kunnen stromen. Waar ik durf te dromen maar ook eerlijk durf te zijn naar mezelf. Ik ben er minder vaak dan ik zou willen, maar ze trekt me aan, de zee. En terwijl ik daar liep, besefte ik dat ik op zoek ben naar rust. Vooral in mijzelf maar ook in mijn dagen. Weer op zoek naar de sterke connectie met mezelf die ik zo diep voelde nadat ik Boris moest verliezen. Ons grootste verdriet zorgde ervoor dat we dichter bij elkaar en onszelf waren dan ooit. En naar dat gevoel verlang ik terug. Het gevoel dat je lijf je vertelt welke stappen je moet nemen, en welke juist niet. Ik ben inmiddels de zoektocht naar dat gevoel begonnen, en dat is een spannend maar fijn traject. Tijdens de vakantie vergat ik het vosje van Boris. Ik had hem wel eens eerder niet mee, maar dan vaak bewust. Nu schrok ik toen ik erachter kwam dat hij niet mee was. Want, schuldgevoel. Hoe kan ik nou op vakantie gaan, en niet denken aan het vosje van mijn overleden zoon? Ik werd even verdrietig, en had die emotie ook even nodig, maar eigenlijk kon ik het ook weer vrij snel van mij af zetten. Blijkbaar heb ik het vosje niet meer altijd nodig, en gun ik mijzelf de rust om het zélf te doen. Want Boris is er toch wel, altijd voel ik de connectie met hem, daar heb ik geen vosje of iets anders voor nodig. Gisteren gaf ik een lezing aan zorgprofessionals, in het ziekenhuis waar Boris bijna negen jaar geleden stil is geboren. Ik werd hiervoor gevraagd, en vond het een mooi moment om dit te doen, juist in dit ziekenhuis, en om te kijken of ik vaker wil spreken op andere plekken. Een lezing geven is op zich zelf al best een spannend iets, maar ook was ik benieuwd naar wat het met mijzelf zou doen en of ik mijn emotie in bedwang kon houden. En dat lukte! Op een heel klein moment na, want sommige dingen blijven te hartverscheurend om te vertellen, en die spreek ik nog steeds niet makkelijk uit, waarschijnlijk nooit. Maar het was een waardevolle middag, waar ook de verpleegkundige bij was die ons zo liefdevol ondersteunde toen Boris werd geboren. Fijn om elkaar echt even in de ogen te kijken na al die jaren, met een wederzijdse blik van dankbaarheid en bijzonder genoeg warme herinneringen aan dat zoveel omvattende moment. En weet je wat bijzonder is? De berusting die ik zo zoek in mijzelf heb ik denk ik bij Boris gevonden. Ons verlies, en zijn andere vorm van aanwezigheid heb ik geaccepteerd voor zover dat mogelijk is. Begrijp me niet verkeerd, als ik denk aan het moment dat de dood er ineens was, en dat ik onze zoon moest begraven, dan ga ik opnieuw door de grond. Het is het zwartste dat ik ooit meemaakte. Maar tegelijk ook het mooiste. Want zijn lieve kleine handjes, de liefde die hij ons bracht, en alle herinneringen die we toch konden maken, zijn van onschatbare waarde. Ze zijn met mij verweven tot in het diepste van mijn ziel. Maar de berusting in dat het is zoals het is, voelt heel fijn. En het maakt dat ik er over kan praten en delen zonder dat ik er aan onder door ga, zoals ik doe bij Vlinderkusje en bijvoorbeeld bij de lezing van gisteren. Het is een rust die ik nooit gedacht had te vinden, en in eerste instantie ook niet wílde vinden. Want, schuldgevoel. Ik blijf tenslotte zijn moeder die het gewoon graag zo goed wil doen voor hem. Ik ken een pijn die, gelukkig, maar weinig mensen kennen. Die pijn zal nooit verdwijnen, ik zal het mee nemen naar mijn eigen graf. Maar toch voel ik me gezegend, met alle liefde en de berusting die ik al wél heb gevonden. Wie weet wil Boris me een beetje helpen bij de andere rust waar ik zo naar verlang… Liefs Anja

‘Gaan jullie nog op vakantie?’ ‘Ja, we gaan voor het eerst weer met zijn allen!’ Au… Het was er uit voor ik er erg in had. Ik zei het met een lach, want ik heb er oprecht veel zin in, maar ik zeg nooit ‘met zijn allen’. Het doet teveel pijn dat we nooit meer volledig samen zijn, en daarom probeer ik die woorden te vermijden. De vakantie is voor Babet al begonnen, en door de regen loopt ze soms met haar ziel onder de arm. En wanneer ze wat meer tijd heeft om zich te vervelen, gaat ze Boris missen. Ondanks dat ze fysiek nooit bij hem was, mist ze hem wel degelijk. De wetenschap dat ze een grote broer had kúnnen hebben om mee te spelen doet haar pijn, en dat begrijp ik. Boris is er altijd, maar we praten niet meer dagelijks over hem. Eigenlijk heeft Babet het vaker over Boris dan wij zelf, en soms denk ik dat dit door mij komt. Dat ik onbewust de leegte van Boris om me heen draag, en dat ze dat voelt. Dat ze daarom verlatingsangst heeft en het moeilijk vindt om naar school te gaan. En dat ik mezelf dan regels opleg, zoals het vermijden van de woorden ‘met zijn allen’, helpt daar niet aan mee. Deze week vierde één van mijn sterrenmama vriendinnen de jaardag van hun zoon. Ze vertelde dat ze samen het leven hebben gevierd met een dagje uit, en vooral plezier hadden ter ere van hun zoon. Ik voelde een verlangen dat ook te kunnen. Door de regels die ik mijzelf steeds blijf opleggen over hoe het ‘moet’, beperk ik mijzelf in mijn eigen geluk, en misschien ook wel soms die van mijn dierbaren. En eerlijk gezegd is het best vermoeiend deze regels na te leven. Wellicht zijn ze ook niet meer nodig. Laat ik beginnen met zeggen dat we dit jaar ‘met zijn allen’ op vakantie gaan. Alleen al aan deze zin denken zorgt voor tranen, want de pijn zit diep. En dat mag ook! Het doet ook gewoon verdomde zeer om nooit meer volledig te zijn. Maar dat hoeft niet volgens regels, dat mag allemaal zijn zoals het is. En zoals Babet altijd zegt; ‘Mama, we zijn nooit alleen, Boris woont in ons hart!’ Dus, als je het zo bekijkt, is ‘met zijn allen’ zelfs in dít leven, gewoon met zijn zessen… ★

‘Het is er weer, dat zeurende gevoel van niets en heel veel. Dat sluimerende niemandsland van geen groot verdriet, maar ook geen lief geluk. Een beetje onheilspellend eigenlijk, zoals het weer de laatste dagen. Misschien dat ik daarom gisteren wel de behoefte had om met mijn blog aan de slag te gaan. Ik had zin om te schrijven over Boris maar ik heb de woorden niet kunnen vinden. Want wat voel ik dan eigenlijk op zo’n moment wanneer mijn hoofd in dat niemandsland dwaalt? Terwijl ik naar buiten kijk, en de storm door de bomen zie razen, begrijp ik opeens wat ik nodig heb. Ik verlang naar de rauwheid. Ik wil even diep voelen dat ik mijn zoon mis, en daardoor dichtbij hem zijn. Dichtbij zijn geur, dichtbij dat hij er nog was, dichtbij Boris. Ik wil denken aan zijn kleine teentjes, zijn lieve neusje en de warmte van zijn lijfje op mijn borst. Ik wil even de pijn voelen van het loslaten terwijl ik hem kreeg. Voor mij kan dichtbij Boris zijn niet zonder de pijn, want dat magische moment van hem ontmoeten is onlosmakelijk verbonden met het zwarte van het verlies. Een stilgeboorte omhelst zoveel. Het is de grens van leven en dood, geboorte en sterven, allemaal op één enkel moment. Veel te donker door het rauwe van de dood, maar toch licht door het betoverende nieuwe leven, al is het zo stil… En Boris straalde! Hij was als een engel die met zijn sterrenstof alleen maar liefde bracht, hij was onze kleine tovenaar. Maar het blijft zo verdrietig, elke dag weer. Dat hij niet meer fysiek hier is. Dat hij niet gewoon opgroeit zoals zijn broer en zussen. Dat ik hem nooit meer kan zien, dat hij nooit mijn hand zal pakken, en nooit zal zeggen ‘mama, ik hou van jou’. Er rollen tranen, het zijn er maar een paar, maar het lucht op. Gewoon heel even voelen, heel even de pijn, heel eventjes dichtbij…  ★

‘In de week dat Boris bij ons was noemde we hem onze tovenaar, zo zag hij er ook uit met zijn stoere blauwe shirt met sterren en zijn mutsje op. Juist doordat hij niet leefde gaf hij ons en alle mensen om ons heen zo ontzettend veel. Hij leerde ons de liefde. En dan niet de liefde die iedereen wel kent, maar de échte liefde; de meest pure en allermooiste vorm. Een kado dat niet iedereen in dit leven krijgt, maar waar iedereen een beetje van zou moeten proeven. Boris heeft het in ons leven getoverd en daar ben ik hem vreselijk dankbaar voor.’ Dit stukje schreef ik op de dag dat Boris een half jaar bij ons hoorde, de dag dat we hem al weer, én nog maar, een half jaar moesten missen. De liefde die ik nog steeds zo groots voel was er vanaf moment één dat ik hem zag. Hij was en is zo prachtig! De allermooiste, in alles wat hij is. Onze liefde vloeit door alles wat ik voor én door hem doe, en dat zal voor altijd zo zijn. Ik heb net weer een aantal blogs toegevoegd. Het vullen van de site gaat me niet snel genoeg, maar ik merk dat het in stapjes moet. Nu ik het vanaf wat meer afstand kan bekijken besef ik me ineens hoe grillig het was, de periode na het verlies Boris. Ik ging van zwart naar licht en weer terug, ik klom op en viel keihard weer naar beneden. Als ik er mee bezig ben voel ik weer de zwaarte, en dat is, naast dat het goed voelt dit te doen, ook best veel. Dus ik neem de tijd om de blog te vullen. Het is allemaal onderdeel van mijn rouw en dat mag er zijn zoals het is. Daarnaast is het fijn jullie daar in mee te kunnen nemen. Maar, de blogs vanaf de zwangerschap tot een half jaar na het verlies staan inmiddels online, en dat is fijn. Wellicht brengt het je wat herkenning en hier en daar wat troost en licht. Liefs Anja ★

Niemand heeft me uitgelegd hoe het moet. Niemand gaf me een handboek, niemand liet mij zien hoe… De afgelopen week was de week van Boris. In plaats van dat hij acht jaar zou worden op 29 april, was het 4 mei al weer acht jaar geleden dat we hem moesten begraven. De weken voor zijn dag waren ingewikkeld. Ik was moe, moest veel aan hem denken en voelde een bepaalde druk. Ik wilde iets voor hem doen en wilde dat ook vooral heel graag goed doen. Mijn lijf reageerde zoals elk jaar weer heftig, met een pijnlijke baarmoeder en een leeg gevoel. Want ook al probeer ik er niet aan te denken, het is onmogelijk, omdat mijn buik mij er wel aan helpt herinneren. Zijn leven en zijn dood zitten letterlijk in mij verweven en ik voel het in elke vezel van mijn lijf. En zoals elk jaar had ik mijzelf weer een doel opgelegd. Dit keer mijn website ‘Zorgen voor je verdriet’. Want rondom zijn dagen móet er wel iets bijzonders gebeuren, en móet ik de wereld laten zie dat hij mijn mooiste zoon is! Dus de website werd mijn tijdelijke obsessie, dat was ik gevoelsmatig aan hem verplicht. De dagen richting zijn dag waren heftig, maar de dagen zelf vielen mee. De avond van zijn sterven keken Ad en ik samen naar zijn foto’s en filmpjes. Ik was erg verdrietig, en Ad zijn verdriet heeft in de loop van de jaren vooral plaats gemaakt voor boosheid, maar het mocht er beide zijn. Het was fijn om samen te kijken naar hoe mooi hij was, onze zoon. In de ochtend gingen we samen naar zijn grafje. We hadden nieuwe steentjes, een boompje en kadootjes en gingen aan de slag met zijn plekje. Zijn kleine zusje Babet hielp ons mee en gaf mij de liefste knuffels. Het is mooi geworden en het voelde goed. Ook thuis was ik vrij rustig. Zijn slingers hingen aan de muur, er branden kaarsjes en we aten taart, het was gewoon fijn. Totdat in de middag iemand onze rust verstoorde. Ik weet inmiddels dat ik liever alleen ben met Ad en de kinderen op deze dagen, en dit vertellen we ook onze omgeving, maar het liep toch anders. Natuurlijk kan dat gebeuren, maar ik raakte in paniek, en reageerde het af op de persoon die dat juist niet verdiende. Zelf had ik het tot dat moment niet door, maar de regels die ik mezelf oplegde in de weken richting zijn dagen, legde ik ook mijn omgeving op, en vooral Ad. En waar hij juist zo zijn best deed voor mij, walste ik daar keihard overheen. En ineens begreep ik het, zag ik wat ik al die jaren rondom zijn week had gedaan. Het móet perfect, ik móet iets voor hem doen, níemand mag dit verstoren, en iedereen móet dat begrijpen. Maar waar ik vooral verdrietig ben, mijn hele lijf in stilte schreeuwt van leegheid en verlangen, schreeuwt mijn man in stilte vanuit boosheid. En waar ik alle ruimte nam, gáf hij alle ruimte. Ik vergat dat we het samen moesten doen, en dat er eigenlijk juist niets móet. Boris is er niet meer. Ik kan niets meer voor hem doen. Ik hoef alleen maar van hem en ons te houden, te zorgen voor mijn verdriet, en voor de boosheid van mijn man. Maar er zijn geen regels voor verlies en voor het begraven van je kind. En hoewel het echt wel goed met me gaat, lijkt met elke dag dat hij groter had moeten groeien het gat ook groter te worden. Mijn buik voelt alleen maar leger, en mijn verlangen naar hem is ondragelijk. Niemand heeft me uitgelegd hoe het moet. Niemand heeft me ooit verteld hoe het is om zijn verjaardag te vieren zonder dat hij er is. Niemand heeft mij geleerd hoe ik verder moet leven zonder Boris. Simpelweg omdat niemand weet hoe het moet. Maar ik weet wel dat het niet uitmaakt. Boris is er niet meer. Hij is vrij en leeft voort in en door onze liefde. Ik moet verder zonder hem, maar dat hoeft niet perfect. Er is geen perfect. Ik hoef alleen nog maar van hem te houden, en dat doe ik elke dag, met alles wat ik ben… ★

Dag liefje, Acht jaar! Wat doet de tijd soms rare dingen. Jou ze al weer acht jaar zijn geweest, maar je kwam nooit verder als die lieve heerlijke maar zo vreselijk stille baby. Gisteravond keken papa en ik naar je foto’s en filmpjes. Wat was je mooi! Op elk filmpje zagen we de trots in onze ogen en de liefde in onze handen. Helaas ook de keiharde realiteit, want naast dat je zo mooi en lief was, was je ook zo onmenselijk dood… Mijn vingers gleden minutenlang over je gezichtje. Alles raakte ik aan en nam ik in me op. Je neusjes, je lipjes en wangetjes. Ik zie mezelf je geur opsnuiven en ik ruik het nog. Ik kan zo terug naar toen, en dan is het alsof het nog maar gisteren was. De tijd… Hoe zou je nu zijn geweest? Acht jaar is al een flinke vent. We weten dat je donkere krullen had, en we denken blauwe ogen want dat hebben we allemaal. Ik weet zeker dat je prachtig zou zijn geweest. En ik denk vrij rustig, niet zo baldadig als je zusje en je kleine neefje. Ik denk ook niet dat jij ons had wakker gemaakt deze ochtend omdat je jarig bent, maar dat kleine zusje van je. Dat deed ze net ook. ‘Mag ik naar beneden mam? En Boris is jarig!’ Ze wil het liefst groot feest vandaag en ze vind het stom dat er geen visite komt. Maar ik weet inmiddels dat dit voor mij niet goed is. Ik heb vandaag ruimte nodig voor alles wat er komt, en vooral voor jou. We zijn lekker samen met je zussen en broer, en dat is fijn. En jij bent er gewoon bij, zoals je er altijd bent. Wat mis ik je lieverd… Het blijft zo ongelofelijk gemeen dat je nooit meer hier bent. Maar mijn liefde blijft groeien! Al acht jaar wint de liefde het van de dood, en dat zal nooit veranderen. Gefeliciteerd liefje. Vier je met ons mee dat je al weer acht bent? Ik hang zo je slingers op en dan eten we samen een taartje. Honderd kusjes van mama ★